Zbigniew Przybyszewski (1907-1952), komandor Marynarki Wojennej.

Z rodzinnym Giżewem związany był do momentu ukończenia szkoły powszechnej, po czym w celu dalszej edukacji przeniósł się do Krasnegostawu. W 1930 r. skończył Oficerską Szkołę Marynarki w Toruniu. Rok później odbył kurs artyleryjski, w kolejnym wysłany na staż do francuskiej Floty Śródziemnomorskiej. Po powrocie zdobywał mistrzostwa w strzelaniu artyleryjskim. Wiosną 1938 r. awansował na stopień kapitana marynarki, po czym objął dowództwo najlepiej wyposażonej helskiej baterii im. Helidora Laskowskiego, którą umiejętnie dowodził we wrześniu 1939 r. podczas agresji Niemiec na Polskę zmuszając niejednokrotnie do odwrotu pancernik Szchleswig-Holstein. Do 1945 r. przebywał w niemieckich obozach jenieckich. Pod koniec stycznia 1945 r. obóz został „wyzwolony” przez Armię Czerwoną. W lipcu powołano go na wykładowcę w Szkole Specjalistów Morskich, po czym awansowano na komandora podporucznika. W 1946 r. organizował Samodzielny Dywizjon Artylerii Nadbrzeżnej, za co otrzymał pochwałę od marszałka Michała Roli-Żymierskiego. Został również wyznaczony na dowódcę Dywizjonu Ścigaczy. Przestarzały sprzęt wojskowy stał się obiektem konfliktu pomiędzy nim, a oficerem politycznym. W tym samym roku odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy, awansowany na pomocnika szefa Oddziału Sztabu Głównego Marynarski Wojennej podjął się utworzenia Dywizjonu Artylerii Nadbrzeżnej.

Negatywne opinie Przybyszewskiego o jakości sprzętu niemieckiego otrzymywanego w wyniku repatriacji wojennych od ZSRS stały się pretekstem do formułowania na jego temat negatywnych opinii, a w dalszej perspektywie jego aresztowania. Sposobnością do jego zatrzymania stało się oprotestowanie decyzji zwolnienia ze stanowiska jego dowódcy kontradmirała W. Steyera. Aresztowany 17 września 1950 r. przez oficerów Informacji Wojska Polskiego i przewieziony do więzienia Głównego Zarządu Informacji. Torturowany w śledztwie trwającym 22 miesiące naprzemiennie przyznawał się do zarzucanych czynów, po czym odwoływał zeznania argumentując, że zostały wymuszone brutalnym metodami śledczymi. 21 lipca 1952 r. Najwyższy Sąd Wojskowy skazał go na karę śmierci wraz z pozostałymi sześcioma komandorami, którym postawiono zarzuty. Bezkompromisowy komandor nie napisał prośby o ułaskawienia do prezydent Bolesława Bieruta. Wyrok wykonano 16 grudnia 1952 r.

W 1967 br. został pośmiertnie odznaczony Orderem Virtuti Militari.

Szczątki kmdr. Zbigniewa Przybyszewskiego odnaleziono wiosną 2013 r. na kwaterze „Ł” Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie.

Opracowała Milena Bykowska na podstawie:

• T. Swat, „… Przed Bogiem i historią”. Księga ofiar komunistycznego reżimu w Polsce lat 1944-1956. Mazowsze, Warszawa 2003.
• Jerzy Poksiński, Victis honos. Spisek w wojsku, Warszawa 1994.