W Białymstoku nadal trwają prace poszukiwawcze prowadzone przez IPN oddział w Białymstoku. Prace są prowadzone w piwnicy budynku administracyjnym Aresztu Śledczego. W piwnicach tych chowano ofiary zbrodni komunistycznych. Do tej pory przeprowadzone prace w latach ubiegłych pozwoliły na odnalezienie szczątków kilku ofiar. Odnajdowane szczątki są poddawane analizie antropologicznej oraz medyczno-sądowej. Kolejnym etapem są badania genetyczne. Prace te są prowadzone w Polskiej Bazie Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów.

W przypadku szczątków ludzkich odnajdowanych na terenie Podlasia z uwagi na bardzo skomplikowaną sytuację historyczną, grzebanie ofiar obydwu totalitaryzmów w tych samych miejscach, zastosowano po raz pierwszy na świecie masową analizę profili DNA ofiar z krewnymi ofiar. Badania takie dotychczas stosowano na świecie do konkretnych zamkniętych zdarzeń (np. konflikt bałkański), nigdy dotąd nie prowadzono takich badań w przypadku ofiar zbrodni systemów totalitarnych. Badania takie polegają na stworzeniu kompleksowych zbiorów profili DNA, w różnych systemach analizy DNA, ofiar oraz krewnych ofiar.

Ofiara zbrodni komunistycznych odnaleziona w piwnicy Aresztu Śledczego w Białymstoku w 2014 roku
Fot. Adam Falis

Tak powstałe zbory są ze sobą porównywane masowo, porównuje się także ofiary pomiędzy sobą poszukując osób spokrewnionych. Taki model badań pozwolił na identyfikację między innymi Jana Wądołowskiego, nie było by to możliwe gdyby nie to innowacyjne podejście do badań porównawczych DNA. Ten system badań może pozwolić w odnalezieniu ofiar Obławy Augustowskiej, założenie jest takie aby wszystkie odnajdowane szczątki NN trafiały do systemu PBGOT i były porównywane z profilami DNA zgromadzonymi z zasobach Bazy. Baza profili DNA dotycząca ofiar z Podlasia jest największym zbiorem w Polsce, dzięki wyjątkowemu zaangażowaniu pracowników IPN oraz prokuratorów z Białegostoku.

Piwnice w których trwają prace
Fot. Adam Falis

Projekt PBGOT jest dzisiaj jednym z najbardziej rozpoznawalnych projektów zajmujących się identyfikacją ofiar zbrodni systemów totalitarnych na świecie, nasze doświadczenia są dzisiaj wykorzystywane w innych miejscach na świecie. Wyniki naszych badań i doświadczenia prezentowane są na całym świecie, dwa tygodnie temu prezentowaliśmy wyniki badań na spotkaniu w Seulu w Korei Południowej gdzie zostaliśmy zaproszeni aby pokazać w jaki sposób powinno się postępować chcąc identyfikować ofiary zbrodni systemów totalitarnych.